Assemblage klankkast - TheoM gitaren

Bij de assemblage wordt begonnen met het plaatsen van het bovenblad op een stevige ondergrond, de eerste gitaren op de solera en de latere op een geavanceerder werkbord waarop de zijwanden op eenvoudige wijzen haaks en in vorm zijn te houden.

Staart- en halsblok

Deze blokken dienen om de 2 helften van de zijwanden te verbinden en stevigheid te geven op de kwetsbaarste plekken. Verder wordt het halsblok gebruikt om de hals aan de kast te bevestigen, en het staartblok voor het aanbrengen van eindpin en/of elementuitgang. De blokken worden gemaakt van resten halshout (mahonie) of van Cedrella Odorata, omdat dit stabiele houtsoorten zijn en gemakkelijk te bewerken.

Staartblok ronding versie 1

Staartblok ronding versie 2

Vanaf de derde bouw ben ik overgegaan op een iets andere methode: met behulp van een frees. Dit werkt nauwkeuriger, en geeft minder stof.
Bovendien was door mijn eigen buigmal de ronding van de gitaar iets gewijzigd: de buitendiameter heeft een straal van 225,5 mm gekregen. Minus 2 mm wanddikte betekent een straal van 223,5 mm.
Het schroefgat komt in het midden (dit is tevens een mooi richtpunt voor een evt. strap-button of elementplug), het blok wordt na de eerste ronde 180° gedraaid. Een eventueel gemist middenstukje wordt bijgewerkt met beitel of schaafje.

Halsblok

Het halsblok is een simpel rechthoekig blok van ca.34 mm dik. De hoogte is gelijk aan de diepte van de kast, de breedte minimaal gelijk aan de halsbreedte. Omdat een dergelijk groot stuk lastig te verkrijgen is, wordt het blok samengesteld uit stukken halshout, die verlijmd worden. Tenslotte wordt alvast de gleuf uitgefreesd waarin de hals moet passen, ter voorbereiding op de definitieve bewerking in een later stadium. (Nu 18 mm diep, wordt later met de kastwand erbij ca 20mm. De lengte is afhankelijk van de kastdikte.)

Voor een gitaar met cutaway is het verhaal iets ingewikkelder.

Blokken lijmen

Als eerste worden de blokken op het klankbord gelijmd, daar kunnen vervolgens de zijwanden op worden bevestigd

Om te voorkomen dat het bovenblad tijdens het klemmen van de blokken buigt of barst, is op de solera ook op de plaatsen waar de blokken worden geklemd kurk aangebracht, zodat de ondersteuning hiervan even hoog is als van de rand. Na het lijmen wordt met spijkertjes een lat tussen de blokken aangebracht, waarmee wordt bereikt dat deze haaks en onbeweeglijk blijven staan tijdens de werkzaamheden aan de zijwanden (Bij gebruik van de vernieuwde solera hoeft dit niet meer). Een klein stukje kantelen kan geen kwaad: de hiel van de hals moet toch worden aangepast aan de halshoek.
Bij het plaatsen rekening houden met de zijwanddikte (dus 2 mm vanaf de buitenrand plaatsen), en zoals gezegd bij een gitaar met een cutaway het halsblok zeer nauwkeurig afschuinen en plaatsen (1,5 mm wanddikte).

Ook de tornavoz wordt nu in de sponning gelijmd.

Zijwanden plaatsen

De zijwanden worden op lengte gezaagd voor het lijmen op het staartblok — De zijwanden worden zodanig op lengte gezaagd dat de twee naden in het midden van het staartblok en halsblok zullen komen. Het voorblad wordt weer op de solera gelegd, en de zijwanden worden hierop vastgeklemd.

Met de naad precies in het midden worden de zijwanden op het blok gelijmd — Eerst worden de balken van het bovenblad die doorlopen tot de zijwand op lengte gebracht. Met een kwast wordt lijm op de blokken aangebracht, en de zijwanden worden met de naad in het midden vastgeklemd.

zijwanden worden op het halsblok gelijmd — Het is belangrijk dat de wanden overal haaks staan. Dit maakt voor de klank niet uit, maar staat veel mooier, en zorgt ervoor dat de achterwand straks goed past.

Zijwand met cutaway aan blokken lijmen

Eerst wordt de zijwand zonder cutaway gelijmd: deze komt achter het halsblok langs, en wordt na drogen van de lijm strak langs het blok afgezaagd (bij de cutaway). Daarna wordt de zijwand met cutaway gelijmd, tegen de zijkant van het halsblok, en na drogen afgekort zodanig dat ook het uiteinde van de andere zijwand afgedekt wordt: uiteindelijk wordt deze naad weer bedekt door de hiel.

Tentalones aanbrengen

De zijwanden worden vastgeklemd op het klankbord en gelijmd met tentalones. — Tentalones (ook genaamd peones) zijn kleine driehoekige stukjes hout, die gebruikt worden om blad en zijwanden te verbinden. De zijwanden worden m.b.v. klemmen op de juiste plaats op het blad geklemd.

De balken worden gefixeerd met óf tentalones, óf lange steunen die langs de hele zijwand lopen. — De tentalones worden stuk voor stuk met Titebond ingesmeerd en enkele seconden op de juiste plaats gedrukt. Ook de balken moeten worden gefixeerd met óf tentalones, óf lange steunen over de hele hoogte van de zijwand, in de bouwkunde ‘muurstijlen’ genoemd. Dit voorkomt losbreken als er druk wordt uitgeoefend op het bovenblad.

De rug van de tentalones wordt hol of bol geschuurd om te passen in de scherpe bochten van de cutaway. — Voor de scherpe bochten van de cutaway worden de tentalones hol of bol geschuurd met schuurpapier dat aan beide zijden van een halve PVC-buis is gelijmd. De ‘gewone’ bochten zijn zo flauw, dat de tentalones er gewoon tegenaan geplakt kunnen worden.

Zijwanden op hoogte brengen

Het verloop in hoogte van de zijwanden en dus in kastdiepte bedraagt 10 mm. Het verloop is niet gelijkmatig: 5 mm van staart naar taille, 5 mm van taille naar hals. Omdat de taille niet in het midden zit, ontstaat daar een ‘knik’.
Met een flexibele stalen meetlat die netjes om de kast krult wordt de hoogte afgetekend, daarna wordt tape langs de lijn geplakt vanwege de zichtbaarheid. Nu worden eerst beide blokken afgeschuind, zodanig dat de schuinte overeenkomt met de bolling van de achterwand.

Daarna wordt de zijwand afgeschaafd tot de juiste hoogte, en tenslotte wordt gebruik gemaakt van een schuurbord: een plaat MDF, beplakt met schuurpapier. Door dit heen een weer te bewegen (in twee fases: taille naar staartblok en taille naar halsblok, vanwege de knik) wordt de rand vloeiend van vorm gemaakt.

Kerfed linings aanbrengen

Kerfed lining (ook wel ‘kerfing’): is eigenlijk een lange strip tentalones aan elkaar: een driehoekige strip hout die om de 9 mm is ingezaagd, waardoor deze flexibel is geworden.
De kerfed lining wordt zodanig gelijmd dat deze ca. 0,5 mm boven de zijwanden uitsteekt.

Na het lijmen wordt m.b.v. een lange lat, beplakt met schuurpapier, de kerfed lining terug geschuurd tot de hoogte van de zijwanden: niet helemaal vlak, maar onder een geringe hoek, dezelfde hoek die het koepelvormige achterblad maakt. Dit wordt bereikt door de lat aan de ‘overkant’ (tegenoverliggende zijwand) ca. een vingerdikte omhoog te houden.

Kerfed linings bij cutaway

De rondingen van een cutaway zijn te scherp om ‘koud’ te buigen. Daarom wordt gebruik gemaakt van een buigpijp. In mijn geval bestaat deze uit een stalen buis, zodanig vervormd dat deze de juiste rondingen bevat. De verhitting vindt plaats met een verfafbrander.

Lijmhulpstuk voor brug

Het lijmhulpstuk voor de bas, om aan de binnenkant tegendruk te kunnen geven — Voor het lijmen van de brug wordt een hulpstuk gemaakt. Om tegendruk te kunnen geven, wordt een blok gemaakt met dezelfde ronding als de kast en de brug. Er worden uitsparingen gemaakt voor de balken en de pickup die onder het brugbeen gelijmd wordt. Bij de basgitaar moet de dikte zodanig worden dat de lijmklemmen de tornavoz niet raken.

Het verschil tussen een standaard klemsia en een aangepast exemplaar, dat door het kleine klankgat past — Voor het klemmen worden houten lijmtangen gebruikt (‘Klemsia’s’) omdat deze de juiste lengte hebben (ca. 20 cm). Omdat bij de bas het klankgat kleiner is dan normaal, en ook de tornavoz in de weg zit, moeten de klemsia’s aangepast worden: de hoeken worden afgerond om de klemmen in de kast te kunnen brengen. (Zie: ‘Brug Monteren’)

Een voorbeeld van een brug-lijmhulpstuk voor een gitaar met X-bars — Ook voor X-bracing kan op simpele wijze iets dergelijks worden gemaakt, geschikt voor drie klemmen. Het triplex volgt automatisch de ronding van het bovenblad als de klemmen aangespannen worden. Het grote voordeel bij het aanbrengen van de lijmklemmen is dat er geen rekening hoeft te worden gehouden met de balken.

Pick-ups lijmen

De 2 pick-ups worden gelijmd volgens de instructies: recht onder het brugbeen, midden tussen snaar 1-2 en 3-4. De plaats van het brugbeen en de snaarafstanden zijn al bekend, dus het is alleen nog een kwestie van aftekenen en dan lijmen. Er is een tube snellijm in gelvorm meegeleverd: enkele seconden aandrukken is genoeg. Om te voorkomen dat tijdens de verdere werkzaamheden beschadigingen optreden, wordt de zware plug met een touwtje vastgezet.

Achterblad vastlijmen

Het achterblad wordt vastgeklemd om de inkepingen voor de balken in de kerfed lining te kunnen aftekenen (eerst wordt waar dit nog nodig is de rugverstevigingsstrip op de plaats van hals- en staartblok verwijderd).
Ook wordt het verloop van de zijwand op de balken afgetekend, zodat de balken op de juiste lengte kunnen worden gemaakt.

Met de beitel worden de uitsparingen in de kerfed linings gemaakt, en met zaag en beitel de balken op lengte gemaakt.

Na het insmeren met lijm wordt het achterblad op de plaats gebracht, en met lijmtangen vastgeklemd op de twee blokken.

Vervolgens wordt het hele blad geklemd, eerst op de plek van de grootste kieren, symmetrisch links en rechts. Daarna worden de overige klemmen verdeeld over de totale zijwand. Aan de kieren is al te zien dat de achterwand lekker onder spanning komt te staan, en daardoor goed stijf wordt. Dit is gunstig voor het geluid van de gitaar.

Randen wegsteken

De overstekende randen van voor- en achterblad worden weggestoken met beitel en spookschaaf, en afgewerkt met een schraapstaal.

Halsbevestiging frezen

Dit is het moment om de halsbevestiging te gaan maken. Ik gebruik een rechte pen-gat verbinding, dus geen zwaluwstaart. Testen hebben uitgewezen dat schroeven van de hals aan de kast een betere sustain geeft dan een gelijmde verbinding. Bovendien is een eventuele neck-reset op deze wijze vrij eenvoudig uit te voeren. Voor de procedure is een aparte pagina gemaakt.